โครงการเกษตรเพื่ออาหารกลางวัน

ความเป็นมา

เป็นโครงการแรกที่จัดตั้งขึ้นโดยมุ่งเน้นให้ครูผู้ปกครองและนักเรียนร่วมกันทำ การเกษตรในโรงเรียนแล้วนำผลผลิตที่ได้มาประกอบเป็นอาหารกลางวันโดย สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารีพระราชทานเงินสิ่งของพันธุ์ พืชพันธุ์สัตว์วัสดุอุปกรณ์การเกษตรและอุปกรณ์การประกอบอาหารให้แก่โรงเรียน ในโครงการการดำเนินงานของโครงการนี้นอกจากจะช่วยแก้ปัญหาการขาดแคลน อาหารกลางวันแล้วยังทำให้เด็กนักเรียนได้รับความรู้ด้านการเกษตรแผนใหม่ทีนำ ไปใช้ประกอบเป็นอาชีพได้ต่อไป

สถานการณ์ปัจจุบัน

ในแผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดารตามพระราชดำริระยะที่๑ พยายาม
ส่งเสริมและสนับสนุนการดำเนินงานในขั้นพื้นฐานนั่นคือการจัดหาแหล่งน้ำเพื่อการ
เกษตรให้กับพื้นที่ที่ขาดแคลนส่งเสริมการผลิตอาหารหลักเพื่อใช้ในการประกอบอาหาร
กลางวันในโรงเรียนได้แก่ส่งเสริมให้มีการปลูกพืชผักไม้ผลเลี้ยงไก่พันธุ์ไข่ไก่พันธุ์เนื้อ
เลี้ยงปลาส่งเสริมให้มีการประกอบอาหารกลางวันที่มีคุณค่าทางโภชนาการตลอดจน
การสนับสนุนอาหารเสริมคือนมถั่วเหลืองนมโคการดำเนินงานโครงการในช่วงที่ผ่านมา
ด้แก้ปัญหาโภชนาการลงได้ในระดับที่น่าพอใจแต่ปัญหาดังกล่าวก็ยังมิได้หมดสิ้นไป
ดังจะเห็นได้ว่าในต้นปีการศึกษา๒๕๓๙อัตราการมีน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ในเด็กประถม
มีร้อยละ๑๖.๘และอัตราการขาดสารโปรตีนและพลังงานทุกระดับในเด็กเล็กมี
ร้อยละ๑๖.๗ ในด้านการผลิตอาหารถึงแม้ว่าจะมีการผลิตอาหารประเภทเนื้อสัตว์
ได้เพิ่มมากขึ้นแต่เมื่อเทียบกับเป้าหมายแล้วก็ยังอยู่ในระดับที่ต่ำกว่าความต้องการ
โดยเฉพาะอย่างยิ่งไม้ผลและพืชผักนอกจากนี้โรงเรียนยังขาดการบูรณาการกิจกรรม
ต่างๆของโครงการเข้ากับการจัดการเรียนการสอน

วัตถุประสงค์

เพื่อให้นักเรียนมีอาหารกลางวันที่มีคุณค่าทางโภชนาการบริโภคตลอดช่วงการศึกษา
โดยใช้ผลผลิตทางการเกษตรที่ผลิตขึ้นภายในโรงเรียนมาประกอบอาหาร

เป้าหมาย

๑.	โรงเรียนในโครงการสามารถผลิตทางการเกษตร ได้ครบตามเกณฑ์และต่อเนื่องตลอดปี
๒.	โรงเรียนในโครงการสามารถดำเนินการประกอบ อาหารกลางวันที่มีคุณค่าทางโภชนาการสำหรับ นักเรียนทุกคนทุกวัน
๓.	ลดอัตราการมีน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐานของเด็ก นักเรียนให้เหลือไม่เกินร้อยละ๗
๔.	ลดอัตราการขาดสารโปรตีนและพลังงานทุกระดับ ในเด็กเล็กให้เหลือไม่เกินร้อยละ๑๐

กิจกรรมสำคัญ

๑.	การพัฒนาแหล่งน้ำเพื่อการเกษตรโดยมีแนวทางการพัฒนาดังนี้

	๑.๑ จัดหาแหล่งน้ำให้กับโรงเรียนที่ยังขาดแคลน
	๑.๒ ปรับปรุงแหล่งน้ำที่มีอยู่และส่งเสริมการใช้ประโยชน์จากแหล่งน้ำ ให้มีประสิทธิภาพมากที่สุด

๒.	การผลิตอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการในโรงเรียน ดำเนินการผลิตอาหาร ให้เพียงพอกับความต้องการของนักเรียนตลอดปีการศึกษาเพื่อนำผลผลิตมาใช้ ในการประกอบอาหารกลางวันสำหรับเด็กนักเรียนรับประทานที่โรงเรียน โดยมีแนวทางในการดำเนินกิจกรรมดังนี้

๒.๑. ประเภทของอาหารที่โรงเรียนควรผลิตได้แก่

		๒.๑.๑. อาหารที่เป็นแหล่งของโปรตีนได้แก่เนื้อสัตว์ปลาไข่และถั่วเมล็ดแห้ง
		๒.๑.๒. อาหารประเภทพืชผักที่หลากหลายและเหมาะสมกับท้องถิ่น
		๒.๑.๓. อาหารประเภทไม้ผลที่เหมาะสมกับท้องถิ่นโดยกำหนดให้มีการปลูกไม้ ผลที่สำคัญอย่างน้อย ๒ ชนิดคือกล้วยและมะละกอ

๒.๒. รูปแบบของการเกษตรที่ควรทำคือการเกษตรแบบผสมผสานเพื่อเป็นการ
ลดต้นทุนการผลิตและให้มีผลผลิตที่หลากหลายหมุนเวียนกันอย่างต่อเนื่อง
พอเพียงตลอดปีซึ่งโรงเรียนจำเป็นต้องวางแผนการใช้ที่ดินที่มีอยู่ให้
เกิดประโยชน์สูงสุดพร้อมกับวางแผนการผลิตตลอดปีที่สอดคล้อง
กับแผนการประกอบอาหารของโรงเรียน

๒.๓. ดำเนินกิจกรรมการผลิตโดยการจัดกลุ่มนักเรียนให้ร่วมกันรับผิดชอบ
การผลิตอาหารแต่ละประเภทโดยเริ่มตั้งแต่การจัดทำแผนการผลิตดำเนินการผลิต
และการนำผลผลิตมาใช้ประกอบอาหารโดยมีครูเป็นผู้ให้คำปรึกษาแนะนำ
และกำกับดูแล

	๒.๔. ส่งเสริมให้นำวิธีการสหกรณ์มาใช้ในการจัดการ กระบวนการผลิต อาหารภายในโรงเรียน
	๒.๕. ส่งเสริมการถนอมอาหารที่มีเหลือใช้เพื่อเก็บไว้ใช้ในฤดูขาดแคลน

๓.	การรณรงค์ให้มีการใช้ชีววิธีในกระบวนการผลิตทางการเกษตรโดยมีแนวทาง การดำเนินกิจกรรมดังนี้

	๓.๑.	ใช้อินทรียวัตถุในการปรับปรุงบำรุงดิน
	๓.๒.	ลดการใช้สารเคมี

๔.	การประกอบเลี้ยงอาหารกลางวันที่มีคุณค่าและถูกสุขลักษณะแนวทาง การดำเนินกิจกรรมคือ

	๔.๑. จัดทำแผนการประกอบอาหารที่สอดคล้องกับ แผนการผลิตโดยทำเป็นเมนูอาหาร
	๔.๒. พัฒนาตำรับอาหารกลางวันมาตรฐานให้กับโรงเรียนโดยนำสูตรอาหารที่โรงเรียนทำอยู่ ในปัจจุบันมาปรับปรุงให้เหมาะสมทั้งในด้านโภชนาการและด้านผลผลิตของโรงเรียน หรือที่หาได้ในท้องถิ่น
	๔.๓. จัดให้มีที่ประกอบอาหารและรับประทาน อาหารให้เป็นสัด ส่วนและถูกสุขลักษณะ
	๔.๔. จัดอบรมกลุ่มผู้ประกอบอาหารกลางวันของโรงเรียนให้มีความรู้และสามารถที่ จะประกอบอาหารให้ถูกต้องตามหลักโภชนาการได้

๕.	การทำอาหารเสริมมีแนวทางการดำเนินกิจกรรมดังนี้

	๕.๑. ทำอาหารเสริมพระราชทานได้แก่นมแจกจ่ายให้ นักเรียนทุกคนดื่มเป็นประจำทุกวัน
	๕.๒. โรงเรียนจัดหาอาหารเสริมรูปอื่นเพิ่มเติมเช่นผลไม้ที่ผลิตในโรงเรียนแจกจ่ายนักเรียน

๖.	การเฝ้าระวังและติดตามทางโภชนาการมีแนวทางการดำเนินการดังนี้

	๖.๑ ครูพยาบาลชั่งน้ำหนักและวัดส่วนสูงเด็กนักเรียนและแปลผลดูภาวะโภชนาการ ของเด็กนักเรียนเป็นประจำทุกเทอมพร้อมทั้งแจ้งผลให้ผู้ปกครอง เด็กนักเรียนทราบด้วย
	๖.๒. สนับสนุนเครื่องชั่งน้ำหนักและที่วัดส่วนสูงที่ได้มาตรฐานให้กับโรงเรียน
	๖.๓. จัดฝึกทบทวนเรื่องเทคนิคการชั่งน้ำหนักและวัดส่วนสูงพร้อมทั้งการแปลผล ให้กับครูพยาบาลเป็นประจำทุกปี

๗.	การตรวจสุขภาพนักเรียนทุก๖เดือน
๘.	การปรับปรุงภาวะโภชนาการของ เด็กนักเรียนมีแนวทางการดำเนินกิจกรรมดังนี้

	๘.๑. ค้นหาเด็กนักเรียนที่เป็นโรคขาดสารอาหาร(มีน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน) ในต้นปีการศึกษา
	๘.๒. เฝ้าระวังเป็นรายบุคคลโดยชั่งน้ำหนักทุก๒เดือน
	๘.๓. แจ้งให้ผู้ปกครองของเด็กทราบภาวะโภชนาการของเด็กและให้คำแนะนำการดูแล ในเรื่องอาหารที่บ้าน
	๘.๔. เด็กที่ขาดสารอาหารระดับ๒และ๓ควรส่งปรึกษาแพทย์หรือเจ้าหน้าที่ สาธารณสุขในพื้นที่
	๘.๕. สนับสนุนอาหารเสริมในช่วงวันหยุด

๙.	การจัดการเรียนการสอนเรื่องการเกษตรและโภชนาการในโรงเรียนให้สอดคล้อง กับกิจกรรมของโครงการ
๑๐.	การจัดอบรมให้ความรู้แก่ครูและนักเรียนเกี่ยวกับการเกษตรโภชนาการ และสุขภาพอนามัย
๑๑	การพัฒนาภาวะโภชนาการของชุมชนมีแนวทางในการดำเนินการดัง นี้

	๑๑.๑. ส่งเสริมการวิจัยเพื่อปรับปรุงภาวะโภชนาการ
	๑๑.๒. อบรมให้ความรู้แก่ประชาชนเกี่ยวกับการเกษตรโภชนาการและสุขภาพอนามัย
	๑๑.๓. ส่งเสริมการผลิตอาหารสำหรับชุมชน

แหล่งอ้างอิง:

สำนักงานโครงการส่วนพระองค์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี .(๒)