ประวัติความเป็นมา "หน่วยแพทย์พระราชทาน" จัดตั้งขึ้นตามพระราชดำริของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เนื่องจากทรงพบอยู่เสมอว่าราษฎรที่มาเฝ้ารอรับเสด็จฯ หลายคนเจ็บป่วยแม้ว่าจะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้แพทย์ส่วนพระองค์ทำการรักษาแล้วก็ตามแต่ก็ไม่สามารถให้บริการได้อย่างทั่วถึงและทันการ เนื่องจากมีผู้เจ็บป่วยเป็นจำนวนมากและบางรายก็มีอาการถึงขั้นรุนแรง หน่วยแพทย์พระราชทานที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดขึ้นนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อให้บริการตรวจรักษาราษฎรในท้องถิ่นทุรกันดาร ควบคู่ไปกับการให้ความรู้ที่เป็นประโยชน์แก่ราษฎร โดยเฉพาะอย่างยิ่งทางด้านสุขภาพอนามัย ในแต่ละครั้งที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้หน่วยแพทย์พระราชทานออกปฏิบัติงานนั้นจะทรงพระราชทานยาและเวชภัณฑ์สำหรับใช้ในการรักษา นอกจากนี้ยังทรงรับผู้ป่วยที่ยากจนไว้เป็นผู้ป่วยในพระราชานุเคราะห์ด้วย โดยกรมตำรวจและสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขจะเป็นผู้ให้การสนับสนุนบุคลากรทางด้านการแพทย์ สำนักงานโครงการส่วนพระองค์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เป็นผู้ประสานงาน การดำเนินงาน สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดหน่วยแพทย์พระราชทานออกบริการตรวจรักษาราษฏรครั้งแรกเมื่อวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๒๕ ที่โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนแม่กลองคี ตำบลโมโกร อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก นับแต่นั้นเป็นต้นมาจนถึงเดือนมีนาคม ๒๕๓๗ หน่วยแพทย์พระราชทานออกบริการในพื้นที่ทุรกันดาร ๒๔ จังหวัดทุกภาคของประเทศ โดยแบ่งเป็นภาคกลาง ๕ ครั้ง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ๑๒ ครั้ง ภาคเหนือ ๑๖ ครั้ง และภาคใต้ ๑๐ ครั้ง รวมจำนวนครั้งที่ออกปฏิบัติงานทั้งสิ้น ๔๓ ครั้ง สำหรับรายละเอียดวันและสถานที่ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้แก่หน่วยแพทย์พระราชทานแสดงในตารางที่ ๑ ตารางที่ ๑ แสดงวันเดือนปี และสถานที่ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ออกหน่วยแพทย์พระราชทาน ครั้งที่ วันที่ เดือน ปี สถานที่ ๑. ๒๙ พ.ย. ๓๕ ร.ร. ตชด. แม่กลองคี ตำบลโมโกร อ.อุ้มผาง จ.ตาก ๒. ๓๐ พ.ย. ๓๕ ร.ร. ตชด. กามาผาโด้ ตำบลแม่หละ อ.ท่าสองยาง จ.ตาก ๓. ๕ ม.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด. หนองแคน ตำบลหนองแคน อ.นาด้วง จ.ตาก ๔. ๖ ม.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด. บ้านนาสามัคคี ตำบลนาทม กิ่ง อ.นาทม จ.นครพนม ๕. ๑ มี.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด. แม่ลางิ้ว ตำบลแม่ลาน้อย อ.แม่ลาน้อย จ.แม่ฮ่องสอน ๖. ๒ มี.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด.บ้านปุงยาม ตำบลยาปู่ป้อม กิ่ง อ.ปางมะผ้า จ.แม่ฮ่องสอน ๗. ๑๖ มี.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด.บ้านโคกสูง ตำบลศรีภูมิ อ.กระสัง จ.บุรีรัมย์ ๘. ๑๗ เม.ย. ๓๖ ร.ร. ตชด.บ้านโคกแสลง ตำบลตาเมียง อ.กาบเชิง จ.สุรินทร์ ๙. ๑๗ เม.ย. ๓๖ ร.ร. ตชด.บ้านชำปะโต ตำบลอาโพน อ.บัวเชด จ.สุรินทร์ ๑๐. ๑๘ เม.ย. ๓๖ วัดวังศรีทอง อ.นาโพธิ์ จ.บุรีรัมย์ ๑๑. ๑๘ เม.ย. ๓๖ ร.ร. กุดหว้า ตำบลดอนดู่ อ.หนองสองห้อง จ.ขอนแก่น ๑๒. ๑๙ เม.ย. ๓๖ ร.ร. โหง่นขาม ตำบลหนามแท่ง อ.ศรีเมืองใหม่ จ.อุบลราชธานี ๑๓. ๑๙ เม.ย. ๓๖ ร.ร. บ้านนาดง ตำบลหนามแท่ง อ.ศรีเมืองใหม่ จ.อุบลราชธานี ๑๔. ๑๙ เม.ย. ๓๖ ร.ร. ตชด. ปากลา ตำบลโพธิ์กลาง อ.โขงเจียม จ.อุบลราชธานี ๑๕. ๒๓ พ.ค. ๓๖ ท่าเทียบเรือบ่อท่อ ตำบลอ่าวลึกใต้ อ.อ่าวลึก จ.กระบี่ ๑๖. ๒๔ พ.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด. สันติราษฎร์ประชาบำรุง ตำบลปะเหลียน อ.ปะเหลียนจ.ตรัง ๑๗. ๑๐ มิ.ย. ๓๖ ร.ร. ตชด. สหธนาคารกรุงเทพฯ ตำบลหนองลู อ.สังขละบุรี จ.กาญจนบุรี ๑๘. ๑๑ มิ.ย. ๓๖ ร.ร. ตชด. เฮงเค็ลไทย(มะเซ่อย่อ) ตำบลบ้องตี้ อ.ไทรโยค จ.กาญจนบุรี ๑๙. ๑๗ ส.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด. บ้านควนตะแบก ตำบลเกาะเต่า กิ่ง อ.ป่าพะยอม จ.พัทลุง ๑๙. ๑๗ ส.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด. บ้านควนตะแบก ตำบลเกาะเต่า กิ่ง อ.ป่าพะยอม จ.พัทลุง ๒๐. ๒๔ ส.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด. บ้านยูงงาม ตำบลบางขัน อ.บางขัน จ.นครศรีธรรมราช ๒๑. ๒๐ ก.ย. ๓๖ ร.ร. ตชด. บ้านละโอ ตำบลศรีบรรพต อ.ศรีสาคร จ.นราธิวาส ๒๒. ๒๒ ก.ย. ๓๖ ค่ายสิรินธร จ.ปัตตานี ๒๓. ๒๒ ก.ย. ๓๖ ร.ร. ตชด. แม่ลานวิทยา ตำบลแม่ลาน กิ่ง อ.แม่ลาน จ.ปัตตานี ๒๔. ๒๗ ก.ย. ๓๖ ร.ร. บ้านเจาะบาแน ตำบลลูโบะยิโร อ.มายอ จ.ปัตตานี ๒๕. ๒๘ ก.ย. ๓๖ ร.ร. ตชด. ไอร์บือแต ตำบลช้างเผือก อ.จะแนะ จ.นราธิวาส ๒๖. ๒๘ ก.ย. ๓๖ อ. จะแนะ จ.นราธิวาส ๒๗. ๒๓ ต.ค. ๓๖ ห้องสมุดเฉลิมราชกุมารี อ.พัฒนานิคม จ.ลพบุรี ๒๘. ๒๓ ต.ค. ๓๖ ร.ร. บ้านมะกอกหวาน ตำบลชัยบาดาล อ.ชัยบาดาล จ.ลพบุรี ๒๙. ๒๗ ต.ค. ๓๖ ร.ร. รวมราษฎร์สามัคคี ตำบลบึงคอไห อ.ลำลูกกา จ.ปทุมธานี ๓๐. ๑๕ พ.ย. ๓๖ ร.ร. บ้านนาคำแคน ตำบลนาสิงห์ กิ่ง อ.ศรีวิไล จ.หนองคาย ๓๑. ๓๐ พ.ย. ๓๖ ร.ร. ตชด. นาหัวภู ตำบลนาโสก อ.เมือง จ.มุกดาหาร ๓๒. ๒๘ ธ.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด. อาทรอุทิศ ตำบลน้ำกุ่ม อ.นครไทย จ.พิษณุโลก ๓๓. ๒๘ ธ.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด. บ้านรักไทย ตำบลบ่อภาค อ.ชาติตระการ จ.พิษณุโลก ๓๔. ๓๐ ธ.ค. ๓๖ บ้านแสมใหญ่ ตำบลแม่ตื่น อ.แม่ระมาด จ.ตาก ๓๕. ๓๐ ธ.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด. บ้านแพะ ตำบลแม่ตื่น อ.แม่ระมาด จ.ตาก ๓๖. ๓ ก.พ. ๓๖ ร.ร. ตชด. บำรุงที่ ๑๐๕ ตำบลเมืองนะ อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่ ๓๗. ๘ ก.พ. ๓๖ ร.ร. ตชด. บ้านแม่ลอง ตำบลบ้านทับ อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่ ๓๘. ๑๕ ก.พ. ๓๖ ร.ร. สโมสรไลออนรัตนโกสินทร์ ตำบลแม่วิน อ.แม่วาง จ.เชียงใหม่ ๓๙. ๑๗ ก.พ. ๓๖ ร.ร. ตชด. เบ๊ตตี้ดูเมน บ้านปางพริกใต้ อ.ปง จ.พะเยา ๔๐. ๒๐ ก.พ. ๓๖ ร.ร. ตชด. ผบ.ลูกเสือระไฟมักกะสัน ตำบลชนแดน กิ่ง อ.สองแคว จ.น่าน ๔๑. ๒๓ ก.พ. ๓๖ ร.ร. ตชด. ทุติยะโพธิ์อนุสรณ์ ตำบลแม่อาย อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ ๔๒. ๒ มี.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด. เจ้าพ่อหลวงอุปถัมภ์ ๓ ตำบลแม่สลองใน กิ่ง อ.แม่ฟ้าหลวง จ.เชียงราย ๔๓. ๒ มี.ค. ๓๖ ร.ร. ตชด. บริษัทค้าวัสดุก่อสร้าง ตำบลแม่สลองใน กิ่ง อ.แม่ฟ้าหลวง จ.เชียงราย ผลการดำเนินงานที่ผ่านมาของหน่วยแพทย์พระราชทาน สามารถสรุปได้ดังนี้ ความครอบคลุม ในการออกหน่วยแพทย์พระราชทาน ๔๓ ครั้ง สามารถให้บริการตรวจรักษาราษฎรได้ทั้งหมด ๑๐,๑๔๙ คนใน ๒๔ จังหวัดทุกภาค และในจำนวนราษฎรทั้งหมดนี้ครอบคลุมตั้งแต่เด็กทารกถึงผู้สูงอายุ ตารางที่ ๒ แสดงจำนวนราษฎรที่เข้ารับการตรวจรักษาจำแนกตามภาค ตารางที่ ๒ จำนวนผู้เข้ารับบริการตรวจรักษา จำแนกตามภาค ภาค จำนวนผู้เข้ารับบริการ (คน) ชาย หญิง รวม กลาง ๖๗๒ ๖๕๕ ๑,๓๒๗ ตะวันออกเฉียงเหนือ ๑,๔๕๑ ๒,๓๑๑ ๓,๗๖๒ เหนือ ๑,๑๘๓ ๑,๔๘๘ ๒.๖๗๑ ใต้ ๑,๐๓๗ ๑,๓๕๒ ๒,๓๘๙ นอกจากการให้บริการตรวจรักษาราษฎรแล้ว หน่วยแพทย์พระราชทานยังให้บริการตรวจสุขภาพแก่นักเรียนในโรงเรียนท้องถิ่นทุรกันดารด้วย โดยในรอบปีที่ผ่านมานี้สามารถ ตรวจสุขภาพเด็กนักเรียนได้เป็นจำนวน ๒,๔๙๖ คน คิดเป็นนักเรียนชาย ๑,๒๘๑ คน นักเรียนหญิง ๑,๒๑๕ คน และยังให้บริการทันตกรรมแก่เด็กนักเรียนเป็นจำนวน ๓๕๗ คนด้วย โรคที่ตรวจพบ จากการให้บริการตรวจรักษาราษฎรที่ผ่านมาพบว่า โรคที่ตรวจพบบ่อยที่สุด คือโรคระบบทางเดินหายใจ คิดเป็นร้อยละ ๒๕,๙๖ ของผู้เข้ารับบริการตรวจรักษาทั้งหมด โรคที่ตรวจพบมากเป็นอันดับสองคือ โรคระบบกล้ามเนื้อและกระดูก คิดเป็นร้อยละ ๑๘.๐๐ ของผู้เข้ารับบริการตรวจรักษาทั้งหมด และโรคที่พบมากเป็นอันดับที่สามคือ โรคระบบทางเดินอาหาร คิดเป็นร้อยละ ๑๕.๖ ของผู้เข้ารับบริการตรวจรักษาทั้งหมดนอกจากนี้ยังตรวจพบโรคระบบอื่น ๆ อีกจำนวนเล็กน้อยดังแสดงในตารางที่ ๓ และเมื่อพิจารณาในแต่ละภาค ก็พบว่า สำหรับภาคกลาง ภาคเหนือ และภาคใต้ที่ตรวจพบมากที่สุด คือโรคระบบทางเดินหายใจ ส่วนภาคตะวันออกเฉียงเหนือนั้น โรคที่ตรวจพบมากนอกจากจะได้แก่โรคระบบทางเดินอาหารแล้ว ยังได้แก่โรคระบบกล้ามเนื้อและกระดูกอีกด้วย ผู้ป่วยในพระราชานุเคราะห์ สำหรับผู้ป่วยที่ไม่สามารถให้การรักษาพยาบาลในพื้นที่เสด็จฯ ได้และจะต้องได้รับการรักษาพยาบาลในขั้นต่อไปจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้าน ประกอบกับมีฐานะที่ยากจน สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี จะทรงรับไว้เป็นผู้ป่วยในพระราชานุเคราะห์ ในรอบปีที่ผ่านมา สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงรับผู้ป่วยจำนวน ๖๓๔ คน หรือร้อยละ ๖.๒๕ ของผู้เข้ารับบริการทั้งหมดเข้าเป็นผู้ป่วยในพระราชานุเคราะห์ ดังแสดงในตารางที่ ๔ ตารางที่ ๓ แสดงจำนวนผู้เข้ารับบริการตรวจรักษาจำแนกตามโรคที่ตรวจพบและตามภาค ลำดับที่ ระบบโรค ภาค กลาง อีสาน เหนือ ใต้ รวม (คน) % ๑. ทางเดินหายใจ ๔๑๓ ๗๘๖ ๘๔๘ ๕๘๘ ๒,๖๓๕     ๓๑.๑๒% ๒๐.๘๙% ๓๑.๗๕% ๒๔.๖๑% ๒๕.๙๖% ๒. ทางเดินอาหาร ๒๓๐ ๖๓๓ ๔๙๒ ๒๓๑ ๑,๕๘๖     ๑๗.๓๓% ๑๖.๘๓% ๑๘.๔๒% ๙.๖๗% ๑๕.๖๓% ๓. หู ตา คอ จมูก ๕๓ ๒๙๐ ๑๓๖ ๑๙๒ ๑,๐๒๘     ๓.๙๙% ๗.๗๑% ๕.๐๙% ๘.๐๔% ๖.๖๑% ๔. ประสาท ๑๓๓ ๔๙๖ ๒๓๗ ๑๖๒ ๑,๐๒๘     ๑๐.๐๒% ๑๓.๑๘% ๘.๘๗% ๖.๗๘% ๑๐.๑๓% ๕. กล้ามเนื้อ ๑๓๔ ๗๙๐ ๔๒๒ ๔๘๑ ๑,๘๒๗   และกระดูก ๑๐.๑๐% ๒๑.๐๐% ๑๕.๘๐% ๒๐.๑๓% ๑๘.๐๐% ๖. ทางเดินปัสสาวะ ๒๖ ๑๒๓ ๗๒ ๕๗ ๒๗๘   และอวัยวะสืบพันธุ์ ๑.๙๖% ๓.๒๗% ๒.๗๐% ๒.๓๙% ๒.๗๔% ๗. ผิวหนัง ๑๐๐ ๑๕๖ ๑๓๙ ๓๐๐ ๗๒๔     ๑๑.๒๓% ๖.๓๘% ๕.๕๔% ๑๒.๕๖% ๖.๘๕% ๘. เหงือก ฟัน ๑๔๙ ๒๔๐ ๑๔๘ ๑๘๗ ๗๒๔     ๑๑.๒๓% ๖.๓๘% ๕.๕๔% ๗.๘๓% ๗.๑๓% ๙. อื่น ๆ ๘๙ ๑๓๘ ๑๗๗ ๑๙๑ ๗๐๕     ๖.๗๑% ๖.๕๙% ๖.๖๓% ๗.๙๙% ๖.๙๕%   รวม ๑,๓๒๗ ๓,๗๖๒ ๒,๖๗๑ ๒,๓๘๙ ๑๐,๑๔๙     ๑๐๐.๐๐% ๑๐๐.๐๐% ๑๐๐.๐๐% ๑๐๐.๐๐% ๑๐๐.๐๐% ตารางที่ ๔ แสดงจำนวนผู้ป่วยในพระราชานุเคราะห์จำแนกตามภาค ภาค จำนวนผู้ป่วยในพระราชานุเคราะห์ ผู้เข้ารับบริการทั้งหมด(คน) จำนวน(คน) ร้อยละของผู้เข้ารับ บริการทั้งหมด กลาง ๑,๓๒๗ ๔๐ ๓.๐๑ กลาง ๑,๓๒๗ ๔๐ ๓.๐๑ ตะวันออกเฉียงเหนือ ๓,๗๖๒ ๑๗๒ ๔.๕๗ เหนือ ๒.๖๗๑ ๑๕๓ ๕.๗๓ ใต้ ๒,๓๘๙ ๒๖๙ ๑๑.๒๖ รวม ๑๐,๑๔๙ ๖๓๔ ๖.๒๕ ค่าใช้จ่าย ในส่วนของเวชภัณฑ์และยาพระราชทานที่ใช้ในการออกหน่วยแพทย์พระราชทานในรอบปีที่ผ่านมา คิดเป็นเงินทั้งสิ้น ๓๗๘,๙๕๕ บาท และนอกจากนี้ยังได้รับการสนับสนุนบางส่วนจากสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดในพื้นที่ และกรมตำรวจอีกด้วย กองทุนพระราชทานเพื่อสงเคราะห์ กองทุนพระราชทานเพื่อสงเคราะห์คนไข้ยากจนในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี นอกจากจะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ดำเนินการดังกล่าวข้างต้นสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ยังทรงพระราชทานเงินให้โรงพยาบาลที่ร่วมจัดตั้งเป็นกองทุนมีชื่อว่า "กองทุนพระราชทานเพื่อสงเคราะห์คนไข้ยากจนในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี"

แหล่งอ้างอิง:	สำนักงานโครงการส่วนพระองค์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี. (๓๕) (ท๒๖ ส๖๕๒๒ ๒๕๓๗)